SCENARIUSZ 16

Elżbieta Jabłońska

CO Z TEGO WYNIKA
– CZYLI O PEWNYCH WŁASNOŚCIACH NIERÓWNOŚCI,
CZ. I

Cele ogólne w szkole podstawowej:

• myślenie matematyczne — umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych.

Cele ogólne na I etapie kształcenia:

• wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkolnych oraz przy rozwiązywaniu problemów.

Wymagania szczegółowe:
Uczeń:

• układa obiekty (np. patyczki) w serie rosnące i malejące, numeruje je; wybiera obiekt w takiej serii, określa następne i poprzednie.

Pomoce:

• piktogramy demonstracyjne po 2 sztuki:
  
  
  
  
• pojedyncze
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
• piktogramy małe — cały zestaw,
• 2 wagi do wycięcia, na których można umieszczać piktogramy,
• puste karteczki do rysowania piktogramów,
• tabliczki suchościeralne dla każdego ucznia,
• karty pracy (do ewentualnego wykorzystania),
• prezentacja (do ewentualnego wykorzystania).

Przebieg sytuacji dydaktycznej:

1. Ćwiczenie wstępne: pokazujemy na tablicy, jak działa waga szalkowa i jak można porównywać wagi różnych rzeczy. Dzieci rysują na tabliczkach wagi i na szalkach wag kładą obrazki przedstawiające poszczególne przedmioty z tej samej kategorii (np. zwierzęta, owoce, pojazdy) tak, aby cięższe znajdowało się na szalce niższej.
   
   
2. Gdy uczniowie już nabiorą wprawy w posługiwaniu się wagą szalkową do określenia, co jest cięższe, na tablicy pozostawiamy dwie wagi z umieszczonymi na szalkach zwierzętami i uczniowie odczytują, co przedstawiają obrazki:
   
   Wielbłąd jest cięższy od dzika, a dzik jest cięższy od małpy.
   
   Zadajemy pytanie: Co z tego wynika? Co jest cięższe: wielbłąd czy małpa?
   Dzieci ustawiają odpowiednie obrazki wielbłąda i małpy na wadze.
   
   
3. Ustawiamy następne dwie wagi, na których ustawiono przedmioty, których różnice wagi nie są już tak oczywiste. Na przykład:
   
    
   
   
   Zwracamy uwagę, że jabłko raz pojawia się na szalce wyższej, a raz na niższej.
   Ponawiamy pytanie: Co z tego wynika? Co jest cięższe banan czy gruszka?
   
   
4. Można jeszcze ustawić owoce w kolejności od najlżejszego do najcięższego.
   
   
   
   
   
5. Dzieci, wykorzystując swoje obrazki układają w grupach kolejne zagadki i zadają pytania:
   Co z tego wynika?
   
   Komentarz:
   Jeżeli, przy układaniu zagadek przez dzieci taki przykład się nie pojawi, dobrze byłoby sprowokować sytuację, w której nie zachodzi przechodniość nierówności. Na przykład: Jabłko jest cięższe od gruszki, a winogrona są cięższe od cytryny. Czy z takich relacji coś wynika?
   Może dzieci odkryją inne własności nierówności (patrz scenariusz „Co z tego wynika, cz. II”).
   Jeżeli nie odkryją nic nowego, to zadajemy pytania:
   ✓ Czy można te owoce ustawić w kolejności od najcięższego do najlżejszego?
   ✓ Jakich jeszcze informacji potrzebujemy, aby wymienione owoce ustawić w kolejności od najcięższego do najlżejszego?
   ✓ Które owoce należy jeszcze „zważyć”, aby było to możliwe?
   
   
6. Relacja większości może dotyczyć nie tylko wagi. Może być pytanie: Co jest większe? Co jest droższe? Co jest starsze? itp. Przedstawiamy taki przykład na tablicy.
   ✓ Kilogram gruszek kosztuje więcej niż kilogram jabłek. Gruszki są tańsze od wiśni. Co jest tańsze: jabłka czy wiśnie?
   
   
7. Jeden z obrazków można zastąpić liczbą z mianem wyrażającą, np. cenę, wiek, wagę, wielkość.
   
   
   
   
   
   
   
   
8. Pytanie: Co z tego wynika?, Co jest droższe: banan czy jabłko?
   
   Kolejny przykład:
   
   
   
   Pytanie: Czy banan kosztuje mniej czy więcej niż 1 zł?
   Dzieci w grupach budują podobne zagadki i zadają sobie nawzajem.
   
   Komentarz:
   Wskazane jest, aby raz prawa a raz lewa szalka była niżej.
   Wagę można zastąpić, używając kartonika ze znakiem „>” lub „<”.
   Uczniowie klasy pierwszej prawdopodobnie na tym zakończą lekcję, może uda się jedynie wykonać jedno lub dwa zadania zamieszczone niżej. Można przeprowadzić kolejną lekcję korzystając z tego scenariusza, rozpoczynając od ułożenia dowolnej zagadki z dwiema wagami i poleceniem, aby umieszczone na nich obiekty ustawić w kolejności, a może poprosić uczniów o układanie własnych zagadek.
   
   Przykłady zadań, których treść można przedstawić układając obrazki lub robiąc rysunki — do rozwiązywania w grupach.
   
   ✓ Jastrząb jest szybszy od wróbla, papuga lata wolniej niż wróbel. Co lata szybciej: papuga, czy jastrząb?
   ✓ Staś jest starszy od Jasia, a Małgosia młodsza od Jasia. Kto jest starszy: Małgosia czy Staś?
   ✓ Kasia jest wyższa od Małgosi. Od Kasi wyższy jest Franek. Ustaw dzieci od najwyższego do najniższego.
   ✓ W sadzie jabłoni jest więcej niż grusz, śliw jest mniej niż grusz, a moreli jest mniej niż śliw. Których drzew jest najmniej w sadzie, a których najwięcej. Czy moreli jest więcej, czy grusz? Czy jabłoni jest więcej, czy śliw?
   ✓ Janek zebrał więcej kasztanów niż Wojtek, a Wojtek zebrał więcej niż Karol. Kto zebrał więcej kasztanów: Janek czy Karol?