SCENARIUSZ 19

Mirosław Dąbrowski

CO JEST DALEJ
– CZYLI O DOSTRZEGANIU I WYKORZYSTYWANIU PRAWIDŁOWOŚCI,
CZ. II

Cele ogólne w szkole podstawowej:

• zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;
• myślenie matematyczne — umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych;
• umiejętność pracy zespołowej.

Cele ogólne na I etapie kształcenia:

• rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka;
• kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie ciekawości w poznawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy;
• wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkolnych oraz przy rozwiązywaniu problemów.

Wymagania szczegółowe:
Uczeń:

• liczy (w przód i w tył) od danej liczby po 1, dziesiątkami od danej liczby w zakresie 100 i setkami od danej liczby w zakresie 1000;
• zapisuje cyframi i odczytuje liczby w zakresie 1000;
• dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100 (bez algorytmów działań pisemnych); sprawdza wyniki odejmowania za pomocą dodawania;
• podaje z pamięci iloczyny w zakresie tabliczki mnożenia; sprawdza wyniki dzielenia za pomocą mnożenia;
• rozwiązuje zadania tekstowe wymagające wykonania jednego działania (w tym zadania na porównywanie różnicowe, ale bez porównywania ilorazowego);
• rysuje drugą połowę figury symetrycznej; rysuje figury w powiększeniu i pomniejszeniu; kontynuuje regularność w prostych motywach (np. szlaczki, rozety).

Pomoce:

• piktogramy demonstracyjne:
  
  
  
• piktogramy małe:

• albo pieczątki / naklejki:

• tabliczki suchościeralne (do ewentualnego wykorzystania),
• program PIKTOSZLACZEK (do ewentualnego wykorzystania),
• prezentacja (do ewentualnego wykorzystania),
• karty pracy (do ewentualnego wykorzystania).

Przebieg sytuacji dydaktycznej:

1. Analogicznie jak w części I zaczynamy od prezentowania zagadek na tablicy. Przypominamy umowę, że uczniowie nie podają głośno odkrytych reguł, ale sygnalizują, że wiedzą, wedle jakiej zasady budowana jest sekwencja. Tym razem zagadki — ze względu na ich strukturę — będą już znacznie trudniejsze, oto dwie przykładowe:
   
   
   
   Gdy cześć uczniów odkryje regułę, warto zachęcić ich do przedstawienia swojego toku rozumowania oraz metod stosowanych przy ustalaniu obrazków znajdujących się na dalszych miejscach. Do prezentowania swoich odpowiedzi uczniowie mogą wykorzystać tabliczki suchościeralne.
   Podobnie jak poprzednio możemy wyświetlić wybrane sekwencje, używając załączonej prezentacji.
   
   Komentarz:
   W pierwszej sekwencji powtarza się grupa czterech obrazków, w drugiej sześciu — być może samo zauważenie reguły będzie prostsze niż przy dłuższych krokach, ale generowanie uogólnień, zwłaszcza o bardziej formalnej postaci, będzie na pewno znacznie trudniejsze. Pozwólmy uczniom na całkowitą swobodę w działaniu, nic nie narzucajmy, nic nie podpowiadajmy — może dzięki temu okaże się, że te zagadki wcale nie są aż tak trudne, jak by się wydawało. Przy okazji tego typu sekwencji dzieci budują sobie intuicje dotyczące wielokrotności i podzielności, a może nawet dzielenia z resztą.
   Przy tym poziomie trudności zagadek ważniejszy staje się proces poszukiwania reguł i próby dokonywania uogólnień, niż ostateczne podanie poprawnej odpowiedzi. Nie oceniajmy pochopnie i zbyt szybko odpowiedzi uczniów, raczej zastanawiajmy się wspólnie nad ich poprawnością. I pamiętajmy o nagradzaniu (najlepiej werbalnym) oryginalnych pomysłów uczniów.
   
   
   
2. Pora na zagadki budowane przez uczniów, np. w parach. Warto zaapelować do nich, aby — przed prezentacją swojej zagadki — sami upewnili się, czy potrafią odpowiedzieć na pytania, które mogą przy okazji paść.
   
   Komentarz:
   Stopniowo możemy zwiększać poziom abstrakcyjności wykorzystywanych w zagadkach obiektów, wprowadzając w którymś momencie np. kształty geometryczne, liczby, czy litery. Należy jednak pamiętać, że początkowe powinny dotyczyć (niezależnie od wieku uczniów) obiektów możliwie konkretnych.
   
   
3. Jeśli uczniowie polubili ten typ zagadek i dobrze sobie z nimi radzą, możemy im zaproponować — np. do pracy w parach lub większych grupach — jeszcze trudniejsze sekwencje, np. takie:
   
   
   Jak zawsze, powinniśmy pamiętać o zachęcaniu dzieci do dyskusji, wymiany pomysłów, stawiania pytań itd. A także o tym, że ważny jest proces poszukiwania rozwiązania, podejmowanie prób, formułowanie i weryfikowanie hipotez oraz towarzysząca temu dyskusja dzieci.
   
   
4. Dodatkowym wzbogaceniem zajęć może być program PIKTOSZLACZKI — można po niego sięgnąć w różnych momentach realizacji scenariusza, np. pod koniec zajęć.