SCENARIUSZ 12


Mirosław Dąbrowski


CO TU PASUJE
– CZYLI O DOSTRZEGANIU ZWIĄZKÓW, PODOBIEŃSTW I RÓŻNIC,
CZ. I


Cele ogólne na III etapie kształcenia:

  • zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;
  • kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie;
  • myślenie matematyczne — umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym;
  • myślenie naukowe — umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
  • umiejętność pracy zespołowej.

Cele ogólne — matematyka:

  • Wykorzystanie i tworzenie informacji.
    Uczeń interpretuje i tworzy teksty o charakterze matematycznym, używa języka matematycznego do opisu rozumowania i uzyskanych wyników.
  • Wykorzystywanie i interpretowanie reprezentacji.
    Uczeń używa prostych, dobrze znanych obiektów matematycznych, interpretuje pojęcia matematyczne i operuje obiektami matematycznymi.
  • Modelowanie matematyczne.
    Uczeń dobiera model matematyczny do prostej sytuacji, buduje model matematyczny danej sytuacji.
  • Użycie i tworzenie strategii.
    Uczeń stosuje strategię jasno wynikającą z treści zadania, tworzy strategię rozwiązania problemu.
  • Rozumowanie i argumentacja.
    Uczeń prowadzi proste rozumowania, podaje argumenty uzasadniające poprawność rozumowania.


Wymagania szczegółowe:

  • Działania na liczbach naturalnych. Uczeń:
    • ƒƒdodaje i odejmuje w pamięci liczby naturalne dwucyfrowe, liczby wielocyfrowe w przypadkach, takich jak, np. 230 + 80 lub 4600 — 1200; liczbę jednocyfrową dodaje do dowolnej liczby naturalnej i odejmuje od dowolnej liczby naturalnej;
    • mnoży i dzieli liczbę naturalną przez liczbę naturalną jednocyfrową, dwucyfrową lub trzycyfrową pisemnie, w pamięci (w najprostszych przykładach) i za pomocą kalkulatora (w trudniejszych przykładach);
    • wykonuje dzielenie z resztą liczb naturalnych;
    • porównuje różnicowo i ilorazowo liczby naturalne;
    • rozpoznaje liczby naturalne podzielne przez: 2, 3, 5, 9, 10, 100.

Pomoce:


Przebieg sytuacji dydaktycznej:

  1. Formułujemy i układamy (lub wyświetlamy, korzystając z załączonej prezentacji) zagadki typu:
    ✓ Co tu nie pasuje! Jedna rzecz, która i dlaczego?
    Stopniowo przechodzimy od rzeczy bardzo konkretnych do bardziej abstrakcyjnych
    • komplikując typ obiektów
    • komplikując relację łączącą wykorzystywane obiekty,
    np.:




    W przypadku dwóch ostatnich zagadek, zanim ustalimy, co nie pasuje, musimy się zastanowić, co przedstawiają te znaczki, jakie jest ich znaczenie.


Komentarz:
Niezależnie od wieku uczniów warto zaczynać od zagadek dotyczących możliwie konkretnych obiektów, pozwala to każdemu na oswojenie się z proponowanym typem aktywności intelektualnej.
Zagadki te charakteryzują się tym, że nie mają jednej, jedynej poprawnej odpowiedzi. Np. dla pierwszej zagadki uczniowie mogą stwierdzić, że:
✓ nie pasuje pomidor, bo nie jest owocem,
✓ nie pasuje porzeczka, bo na tym obrazku jest wiele owoców, a nie jeden,
✓ nie pasuje banan, bo nie rośnie w Polsce.
Pamiętajmy o tym, że odpowiedzi mogą być różne! Te zagadki uczą, m.in. argumentowania w prostej i zabawnej dla ucznia sytuacji. Ważna w nich jest przede wszystkim procedura wyjaśniania przez ucznia, dlaczego uważa, że to ta wskazana przez nie rzecz nie pasuje. Sensowne wyjaśnienie buduje poprawną odpowiedź.

  1. Uczniowie, wykorzystując posiadane piktogramy albo nalepki, układają własne zagadki i wzajemnie je sobie rozwiązują.
    Uczniowie po zaprojektowaniu zagadki z pomocą piktogramów, mogą ją przygotować do prezentacji, np. używając samoprzylepnych naklejek. Gwarantuje to zachowanie zagadek i możliwość wielokrotnego wracania do nich.
  1. Pora na zagadki dotyczące nieco bardziej abstrakcyjnej tematyki.
    ✓ Co i dlaczego nie pasuje do reszty?




    Komentarz:
    Do budowania tego typu zagadek liczbowych możemy wykorzystać wszystkie poznane przez uczniów własności liczb: ich wielkość i sposób zapisu, podzielność, itd. Jest to więc także dobra okazja, np. do powtórzenia jakiegoś fragmentu arytmetyki, choć przede wszystkim zagadki tego typu to szansa na rozwijanie u uczniów umiejętności analizowania oraz dostrzegania prawidłowości i związków (por. komentarz w scenariuszu: „Co jest dalej — czyli o dostrzeganiu i wykorzystywaniu prawidłowości, cz. I”).

  2. Uczniowie samodzielnie tworzą zagadki dotyczące np. liczb, rozwiązują je i dyskutują o nich.
    Przy układaniu przez uczniów zagadek z wykorzystaniem liczb, czy innych znaków użyteczny
     oże być szablon (por. dalej).