SCENARIUSZ 14

Mirosław Dąbrowski


CO JEST DALEJ
– CZYLI O DOSTRZEGANIU I WYKORZYSTYWANIU PRAWIDŁOWOŚCI,
CZ. II


Cele ogólne w szkole podstawowej:

  • zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;
  • myślenie matematyczne — umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych;
  • umiejętność pracy zespołowej.

Cele ogólne — matematyka:

  • Sprawność rachunkowa.
    Uczeń wykonuje proste działania pamięciowe na liczbach naturalnych, całkowitych i ułamkach, zna i stosuje algorytmy działań pisemnych oraz potrafi wykorzystać te umiejętności w sytuacjach praktycznych.
  • Wykorzystanie i tworzenie informacji.
    Uczeń interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, liczbowe, graficzne, rozumie i interpretuje odpowiednie pojęcia matematyczne, zna podstawową terminologię, formułuje odpowiedzi i prawidłowo zapisuje wyniki.
  • Modelowanie matematyczne.
    Uczeń dobiera odpowiedni model matematyczny do prostej sytuacji, stosuje poznane wzory i zależności, przetwarza tekst zadania na działania arytmetyczne i proste równania.
  • Rozumowanie i tworzenie strategii.
    Uczeń prowadzi proste rozumowanie składające się z niewielkiej liczby kroków, ustala kolejność czynności (w tym obliczeń) prowadzących do rozwiązania problemu, potrafi wyciągnąć wnioski z kilku informacji podanych w różnej postaci.

Wymagania szczegółowe:

  • Liczby naturalne w dziesiątkowym układzie pozycyjnym. Uczeń:
    • odczytuje i zapisuje liczby naturalne wielocyfrowe;
    • porównuje liczby naturalne.
  • Działania na liczbach naturalnych. Uczeń:
    • wykonuje dzielenie z resztą liczb naturalnych;
    • porównuje różnicowo i ilorazowo liczby naturalne;
    • rozpoznaje liczby naturalne podzielne przez 2, 3, 5, 9, 10, 100.
  • Zadania tekstowe. Uczeń:
    • dostrzega zależności między podanymi informacjami;
    • do rozwiązywania zadań osadzonych w kontekście praktycznym stosuje poznaną wiedzę z zakresu arytmetyki i geometrii oraz nabyte umiejętności rachunkowe, a także własne poprawne metody;
    • weryfikuje wynik zadania tekstowego, oceniając sensowność rozwiązania.

Pomoce:

  • albo pieczątki / naklejki

Przebieg sytuacji dydaktycznej:

  1. Analogicznie jak w części I zaczynamy od prezentowania zagadek na tablicy. Przypominamy
    umowę, że uczniowie nie podają głośno odkrytych reguł, ale sygnalizują, że wiedzą, wedle
    jakiej zasady budowana jest sekwencja. Tym razem zagadki — ze względu na ich strukturę –
    będą już znacznie trudniejsze, oto dwie przykładowe:



    Gdy cześć uczniów odkryje regułę, warto zachęcić ich do przedstawienia swojego toku rozumowania oraz metod stosowanych przy ustalaniu obrazków znajdujących się na dalszych miejscach.
    Do prezentowania swoich odpowiedzi uczniowie mogą wykorzystać tabliczki suchościeralne. Podobnie jak poprzednio możemy wyświetlić wybrane sekwencje, używając załączonej prezentacji.


    Komentarz:
    W pierwszej sekwencji powtarza się grupa czterech obrazków, w drugiej sześciu — być może samo zauważenie reguły będzie prostsze niż przy dłuższych krokach, ale generowanie uogólnień, zwłaszcza o bardziej formalnej postaci, będzie na pewno znacznie trudniejsze. Pozwólmy uczniom na całkowitą swobodę w działaniu, nic nie narzucajmy, nic nie podpowiadajmy — może dzięki temu okaże się, że te zagadki wcale nie są aż tak trudne, jak by się wydawało. Przy okazji tego typu sekwencji dzieci budują sobie intuicje dotyczące wielokrotności i podzielności, a może nawet dzielenia z resztą.
    Przy tym poziomie trudności zagadek ważniejszy staje się proces poszukiwania reguł i próby dokonywania uogólnień, niż ostateczne podanie poprawnej odpowiedzi. Nie oceniajmy pochopnie i zbyt szybko odpowiedzi uczniów, raczej zastanawiajmy się wspólnie nad ich poprawnością. I pamiętajmy o nagradzaniu (najlepiej werbalnym) oryginalnych pomysłów uczniów.


  2. Pora na zagadki budowane przez uczniów, np. w parach. Warto zaapelować do nich, aby — przed prezentacją swojej zagadki — sami upewnili się, czy potrafią odpowiedzieć na pytania, które mogą przy okazji paść.

    Komentarz:
    Stopniowo możemy zwiększać poziom abstrakcyjności wykorzystywanych w zagadkach obiektów, wprowadzając w którymś momencie np. kształty geometryczne, liczby, czy litery. Należy jednak pamiętać, że początkowe powinny dotyczyć (niezależnie od wieku uczniów) obiektów możliwie konkretnych.

  3. Jeśli uczniowie polubili ten typ zagadek i dobrze sobie z nimi radzą, możemy im zaproponować — np. do pracy w parach lub większych grupach — jeszcze trudniejsze sekwencje, np. takie:


    Jak zawsze, powinniśmy pamiętać o zachęcaniu uczniów do dyskusji, wymiany pomysłów, stawiania pytań, itd. A także o tym, że ważny jest proces poszukiwania rozwiązania, podejmowanie prób, formułowanie i weryfikowanie hipotez oraz towarzysząca temu dyskusja, wymiana argumentów, wzajemne przekonywanie się. Szybkie znajdowanie odpowiedzi na stawiane pytania jest — w tej sytuacji — zdecydowanie mniej istotne.

  4. Dodatkowym wzbogaceniem zajęć może być program PIKTOSZLACZKI — można po niego sięgnąć w różnych momentach realizacji scenariusza, np. pod koniec zajęć.